Le Manusheski Tragedija – Oxtoto rang

(Andej Praga. Krajeski dyizaki bar. Pej chachi rig drakha, pej ustungo rig cherhajinalo turno, anglaleste bulho gradicho, le Keplereska mesajasa, skaminesa, cherhajune-trabenca. Lucifer sar Keplereski sluga po gradichi. Andej bar vatrara, taj zhuvjango grupo phirkeren, mashkar lende vi e Eva, sar Borbala le Keplereski romnyij. – O kraj o Rudolf e Adam esa sar Kepleresa vorbil. Palal ekhe eretnoski jag phabol. Telaj ratyij, majpalal tunyarikoj. Duj vatrake anglal nakhentar.)

ANGLUNO VATRAKO
Koni pale, kon kutka tatyol,
Eretno vaj choxanyi?

DUJTO VATRAKO
Na zhanav.
Naj nyevipe, hoj man te mollma,
Numa shilajimaturaj, kaj e jag.
Taj aba chi kodo chi dijajvel
Andej losh, numa dikhel, haj chi vorbil.

ANGLUNO VATRAKO
Ande muri vrama baro dyes sas
Kasavo, kothe sas e vatra, shukar
Luma. Ah, kade xajol lashi vrama. – (Zhantar.)

LUCIFER
Ando uluv, mishto perel e jag,
Ova-ova, aba dulmut tatyarel.
Darav, napa buteste avri sovel.
Na kathar murshani zor nachola,
Na nyeve trabake mukela than,
Ba, ande kadi luma chi avla
Kon nyevo ambol shola po zharo,
Taj me shaj shilajvav. –Sako bare
Gindoske, iva, kasavo perimo. – – (Zhan ando truno.)
(O Rudolf taj o Adam po placo ushtyaven.)

RUDOLF
Kepler, so sikaven le cherhaja,
Nasul suno sas man arat, darav,
Sava cherhajasa si muri cherhaj
Hamime. Prikezhija dicholpe
Pe laki vatra, kaj sapesko shero.

ADAM
Kade avla muro raj, sar vladis.

RUDOLF
Kana maj le chorre dyesa nachon,
Vi e bari butyi majdur keras,
Savi izh, bi baxtali ashilas,
Pale dikhlom Hermes Trismagistust,
Synesiust, Albertust, Paracelsust,
Le Salamoneski kija taj aver
Butyi, zhi rakhlom e garadi dosh.
Sar purchara le phure krajes,
Dichol chirikji taj loli leva,
Palale o dujto merkur barilas
Sar kerdyile jek e cherhaja,
Taj tele hurajlas o bar platniko.
Ba dosh kerdam andej materija
Anda kadi chi kerdyilas o sunto
Bijav, e luvudyijako jekhipe.
Savo ternyipe shorel andej vuni
Le phureske, taj uzhipe del sastres.

ADAM
Hatyarav, bare raja.

RUDOLF
Inke ek vorba.
Nasul shiba phiren pala tute,
Hoj nyeve sityimaske shutantu,
Rispis e sunto khereske trabi;
Haj tyi dej e zhungalyi choxanyi
Kon akanak bari robija beshel,
Vi tu doshalo shaj kerdyos, ichi,
Kasavo tromasa te kames vila
Avri te skepisares.

ADAM
Bare raja! ta lako shavo som.

RUDOLF
O suntokher, shava, maj chachoj sar
Tyi dej. Mukh la luma, kade sar si,
Na doron tu te sastyaresla. –
Na sogodesa patyivisardomtu,
Tyo dad, zhanes mishto, kirchimari
Sas, taj tyo rajkano anav vazdom,
Dapol vi sas man bida anda leste.
Opre vazdav tut kaj muro skamin,
Ke numa kade shaj avel tyiri
La Müller Borbalako vast. Le sama. (Zhaltar.)
(Adam ande gindura sholpes, taj pe gradichi tordyol. Duj Vatrake kothe resen.)

TRITO VATRAKO
Dikh, sar gindojpe o cherhajari.

SHTARTO VATRAKO
E dar azbales bi nach, chores,
Iva, na zhanel te sityol nyevo than,
Avri dichol anda lest o prosto.

TRITO VATRAKO
Chi xutyilel opre, ke o chacho
Vityazi, misto, anda Del kamel
Zhuvja, vi pesko rat kothe delas,
Te reslas xoxajipe leski patyiv –
Voj kaver gindil peske vortojake.

EVA (aver gruposa kaj le duj Vatrake tordyon, taj asandos peske machnashadesa po dujtone vatrako phik malavel)
Ah, zhatar, vityazi – anda Del, jerton,
Merav, si te asav pe tye pherasa. –
Dikh, che platnikajle –
Shaj ke vi petume hurajlas e
Nyevipeske armajale buzhe?
Dur mandar! Nashtig resel man mila
Anda kadi fircija, savi sar feroj,
Haj faj len amari abjome luma
So amen hodina del, nyevo kamel.

TRITO VATRAKO
Pe ame na perelpe kadi vorba,
Kuch zhuvje. Kon dorojas kasave.

ANGLUNO VATRAKO
Tena te xoxavav, kutka tordyol
Jek mursh, pe leste dichol kalo somno.

EVA
Muro chorro rom? – anda Del, rajale,
Den les pacha kasave butyandar
Anglama, leste sunto phanglimo
Si man. – Ta voj nasvaloj – bares kodoj.

DUJTO VATRAKO
Nasvaloj, shaj tye razune jakhenge?

TRITO VATRAKO
Chaches, so khonyik na tromal,
Voj daravlastut azbajimsa? –
Oh, te shaj shudos najasle ande
Leske jakha, misto anda vityazi.
(Tela kadi vrama kaj o drakhm resen.)
Ah, majstori! mishto kaj maladyuvas,
Fajas man te zhav kaj mure pedura,
Vramako drabarimo fajas man!

ANGLUNO VATRAKO
Me pale
Doroj mure shaveski cherhaj so
Sikavel. Izh, avilas pej luma.

ADAM
Detehara solduj gataj, rajale.

SHTARTO VATRAKO
Le grupora zhantar, zhastar vi ame.

TRITO VATRAKO
Tyo gradichi kathej – ret lashi, romnye.
(ande kan)
Pa ek chaso.

EVA
(ande kan) Pe chachi rig, andej drakha
(opre) Ret, lashi, rajale. – Av, skumpo Janosh.

(Savora zhantar. O Adam taj e Eva po gradichi. O Adam ando skamin sholpe. E Eva angla leste tordyol. Majfeder tunyardyol.)

EVA
Janosh, man trubujas love.

ADAM
Ek nyevo naj man, aba san ingerdan.

EVA
Sakana chorimo te hatyarav?
Le vatrake zhuvja abjon sar,
Chiriklya. Taj lazhav man pashalende.
Chaches, kana ek vatrako assandos
Phenel, ke mashkarlende me sim e
Krajaskinnya, lazhav man anda tute,
Kon krajaskinnya tordyarel
Ande peski rajkani vatra.

ADAM
Chi khinyil vi dyese vi ratyako,
Avri dav muro zhanimo andatut,
Nasvajipe lav, kaj ive drabarav
Vrama, paj cherhaja ginavav,
Chi phenav, so muro dyih opre lel,
Taj phenav, so zhanav ke xoxajimoj.
Si te lazhavma, ke maj nasul som,
Sar le sibilli, kon pattyan ande lest,
So drabarde, so me chi pattyav.
Dapol kerav, te aveltu voja.
Kaj shav, so bezexprajsoske lav?
Ke man chi trubuj khanchi pe luma,
Feri e ratyi, taj abjome cherhajin,
Feri la garadya lumaki mira,
Tyiroj o majbut. – Dapol dikh, kana
Le krajeski kisi butivar shuvshij,
Pe but mangipe napra potyinen.
Tyiro avla, so detehara den man,
Haj tu bi blago san, kado dukhal man.

EVA (rovjindos)
Pe mure jakha shudes, ke so postyis,
Haj me chi postyij dosta anda tute?
Me, rajkani khereski shej, phanglom
Muri tehara kaj tyo chi pinzhardo
Anav, so shaj ke naj chacho, haj na me
Sikadom rajkanipe? de taga. –

ADAM
Te chi patyas ando buzho, zhanimo?
Naj uzho o rakhadyimo razako,
Savo anda cheri pe muro chikat
Hurajlas? kaj si rajkanipe kaver?
So tume kade phenen, ke prahome
Trupo, kas o dyih muklas, ba muro
Bi agoreskoj, zuraloj. –
Oh, zhuvje, te hatyaresas man,
Te avlas tyo dyih, muresa chacho,
Sar kana anglunes chumidom tut,
Tu phutyardi avesas ande mande,
Taj chi rodesas bax kaver than,
Tena phiravesas sogodi, so
Ande tute gugloj, angla luma,
Haj kerkoj, na inkresas khereske jag. –
Oh, zhuvje, bi agores kamostut.
Kamavtu vi akanak, ah, ta kerkes
Hatyarav o adyvin, ando jilo das.
Dukhal tuke, ke nashtig san raji,
Te avesas zhuvlyi; o trajo
Khancheske shutas tut, ke la zhuvlya
Devlikanake inkrel inke,
Sar andej vityazongi vrama,
Ta atunchi inke pattyanas andela,
Bari vrama sas. Taj e zhuvlyi, numa
Bezex sharavel. Shindyuvostar tutar,
Avri shinos muro jilo, vi te dukhalas,
Shaj ke maj hodino avos, haj vi tu
Bi muro maj baxtali avesas;
Trubuj te avas, zhi o murmunto
Opre chi slobodij aman.
(Pesko shero ande vast bandyarel, Eva sunundes pipiles.)

EVA
Apol, muro Janosh, na le opre,
Kasave kales te pheno unyivar,
Kaki, kuki. Na kamav te brigistu.
Ta dikh, e vatra che abjomejla,
Taj lake zhu phutyardej, prassamaj,
So kamav me te astardyuvav lenca?
Naj aba mashkar ame xovji, chaches,
Lashi ratyi – detehara tal love.
(Tele zhal pa o gradicho andej bar.)

ADAM
Sosko nasul hamimej e zhuvji,
Anda murdar taj adyvin si hamime.
Inke sostar trubuj? kelashijla,
Ba laki bezex la vramakij, ande
Sost arakhadyilas. Hej, famulus!
(O Lucifer avel lampikoj ando vast, pe mesaja sholles.)

LUCIFER
Muro majsteri, so vladis?

ADAM
Pa e vrama kamav te drabarav,
Sidyar, zhutin, ke trubul man.

LUCIFER
Zhanev, te abjol haj te fimlal,
Ke kon delas love po shudripe.

ADAM
Na kasavo, savo chi moll kanchi.

LUCIFER
China zhanos avri te arakhav,
Sa xojajvenas le deja, taj dada,
Na suntoj sako nyevo shavoro,
Abjome cherhaji, kaj sikadyol
Fircijake, aj palal avla khanchesko. (Iskiril.)
(E Eva tela kadi vrama kaj le drakha resel, taj o trito vatrako anglalate ushtyavel.)

TRITO VATRAKO
Che dulmut zhukaraves tut, oh, bi jileski.

EVA
Dore tuke barij kadi postyin
Andej ratyaki balval te tordyos,
Me pale ek lashe romes xoxavav,
Le chereski armaj, la lumaki kris
Cirdav pemande anda tu, vityazi?

TRITO VATRAKO
Ah, le chereski armaj, e krisi,
Chi avel kaj le tunyariko drakha.

ADAM (gindosardes)
Dorondom vrama, kaj chi zuril khanchi,
Kaj le kethanipeski vurma, kado
Suntuno tele dikhipe, chi azbal
Kohonyik, kaj shaj hodinijma,
Haj assajimasa shaj mukav, te
Sastyon mure marimaske phumba. –
Avilas e vrama, ta so moll kana
Ande kado kolyin o duho trajil –
Kado sunto biagoripe, so
Anda cheri las o manush, kon dorol
Te kerel, savo na mukel te hodinij,
Taj pe chingar del anda nasul zang. –
Hej, famulus! an mol kade izdrav,
Pahasli lumaj kadi, trubuj opre
Te phabaravla. Ande kadi vrama
Kade trubuj, shindyuvastar latar. –
(Lucifer mol anel, o Adam zhi pej rangako agor pijel.)
Oh, puter, puter bara cherina,
Tyi garadyi sunto bibla, anglama;
Bistrav e vrama taj sogodi krujal.
Tu biagor san, le majbut nachon,
Tu opre vazdesma, kaver pizdelma. –

TRITO VATRAKO
Borbala, oh, muri te avesas!
O Del te lelas tye romes,
Hoj e cheres maj feder te pinzharel,
Anda soste ando trajo khinyindas.

EVA
Ash, vityazina, kade sunujasles
Chores, ke chi dostu chumid asvendar.

TRITO VATRAKO
Tu pherasazis.

EVA
Ta, chacho phenav.

TRITO VATRAKO
Kon hatyarel kaj garadyi voja?
Borbala! ta tu china kames man.
Vaj phen, te avos nashado, chorro,
So keresas anda mande? –

EVA
Chaches, akanak inke nashtig zhanav.

ADAM
Oh, avela vrama, savi o shudripe
Bijarel, savi nyeva zorasa
Andej jakha dikhel le chorrimaske,
Krisasa ushtyel opre thaj vazdel.
(Opre ushtyel, taj mates kaj o gradyicho ushtyavel.)
Chi darala kathar bare butya,
Chi daral garadyi vorba te phenel,
Savi maj bares vulumes zhala
Pe agrikano drom,
Taj tele marla sakones, kon poknij les.
(Le Marseillaise gilyi ashundyol.)
Oh, ashanuv le tehareski gilyi,
Rakhlom e vorba kodo baro prajso,
Savo e phuv terneske shol.

Nagy Gusztáv fordítása