Le Manusheski Tragedija – Panzhto rang

(Ando Athen. Po placosko mashkar, alavesko skaminesa. Anglal, rigate, puterdoj la khangerako ciborumo, Devlikane barrtrupara, luludya khudes, altari. Eva sar Lucia, e Miltiadeski romnyij, kon o majbaro ketanaj, leske shavesa, e Kimonesa, but zhene slugi, save postyime trabi ingren, aven karing la khangerako ciborumo. Po placo kirpale, but manusha tordyon. Abjol e detehara.)

EVA
Numa akorde, muro cino shavo.
Dikh, intya, gelastar po paji tyo dad,
Te marelpe, dur kathar kado them.
Jekh ruto nepeto trajil kothe,
Kon amari slobodija daravel.
Rudyisaras, rudyisaras muro shav,
O Del te feroj kadele themesko
Chachimo, haj tye dades te anel khere.

KIMON
Apol sostar gelas muro dad, dur
Phuvate, te feroj kal kirpasle
Nepetos, haj leski romnyi brigakij?

EVA
Oh, na shin krisi pa tyo lasho dad,
Pe kasavo shavo Develski armaj del.
Numa la kamada zhuvlya si grizha
Te kerkojpe pala pesko rom,
Ke tena kerlas, lazhalaspe.
Tyo dad, kerdas, sar jekh mursh kerel.

KIMON
Ta daras, dale, ke slaboj, maren les?

EVA
Nichi, na muro shav, tyo dad vityazij,
Len marel, feri jekhestar daravav les,
Ke, ichi, pes, ne marel tele.

KIMON
Sar?

EVA
Si le duhos ek zurali vorba,
O baro doro. Andej slugi sovel,
Vaj mashkar lende bezexajvel.
Ta ratesa xaxades e slobodija,
Bareske bararel, citojenongi zor.
Kado zhuvil o shukar, taj barimo,
Ba, te si, bares zor, pej dej phagel,
Taj marelpe lasa, zhi ratvajvel jekh. –
Ka alav, ande lest te zurardyolas,
Te shaj xoxavelas ka sunto them,
Armaj dos les, rudyisaras, muro shav.
(Ande khangerako ciborumo zhan, tela kadi vrama, po placo sa majbut zhene aven kethane.)

O ANGLUNO ANDAJ BUT MANUSHA
Na ashunel, o manush, cicijipe,
Sirma. Sar, china tavnas dushmana.

O DUJTO ANDAJ BUT MANUSHA
Haj vi khere lindralej le manusha,
Shaj ke khonyik na khuvel gindura,
Sar varikana, karing soste le
Manushengo girtyano trubujas,
Zhi kathar e detehara phirav
O than, taj muri vorba naj kon kinel.

O ANGLUNO ANDAJ BUT MANUSHA
Rucimasko trajoj, so te keras aba?

O TRITO ANDAJ MANUSHA
Chi perlas nasules ek cini chingar.

(E Eva tela kadi vrama phabardas e jag altareski, peske vast thodas, taj postyisarel, Lake slugi ando rudyimo astaren, savo ande rindonde sikadyol. O placo pherdyol zhenonca, duj Cicitoro, anda alavskamin marenpe.)

ANGLUNO CICITORO
Majintye! kado than murojlo.
Ande xasar si o them, tena vorbija.
(Le manusha chachimo vatyin.)

DUJTO CICITORO
Atunchi xasajvel te desa duma!
(Le manusha assan taj palmisaren.)

ANGLUNO CICITORO
Tu na san purla, ke nichi kinen tut.
Manusha! dukhasa vazdav vorba,
Ke le uzhe jileske dukhal e
Bares, zhi kaj o praho te prasan;
Jekh bare murshes angla kris anav
Pa lesko shukar vurdon.

DUJTO CICITORO
Mishto anes angle, rutona!
Ta luludyar opre e pedos,
So pe postyin inkres.

ANGLUNO CICITORO
Rigate kathar!

ANDA MANUSHA
So te ashunas e prassavnes.
(Kinon le dujtone cicitoros.)

ANGLUNO CICITORO
Ta vi te dukhal muro jilo, vorbil,
Ke tumen, oh, luvudyale manusha,
Vi kathar o majbaro, anglune san.

DUJTO CICITORO
Kado bikhnel odyi, bokhalo grupo,
Sar zhukel, kokalo zhukarel
Paj barvalengi mesaja? – Oh, tu bi
Tromako, na doroj tyo trajo.

ANDA MANUSHA
Tele, lesa, vi voj purlaj, tele lesa!
(Inke majfeder azban les, e Eva duje tubanos, taj temija postyil po altari.)

EVA
Sunto Aphrodite! oh, leles, leles,
Kado postyako thuv, ashun muro
Rudyimo; na zeleno prajso mangav
Pe mure romesko shero, hodina.

(Ando postyako thuv o Eros asavnes avel, e Kharsura krujal tordyon len, taj ruzhi shoren pelate. Andej zangar si o grupo.)

LE SLUGI
Ashun, la!

EROS
Oh, shuvje, o uzho jilosko
Ashtyin pteuj! –

E KHARISURA
Taj e Kharisongo
Feropej tusa! –

LE SLUGI
Blagope, Aphrodite!

ANGLUNO CICITORO
Ashunen manushale e dosh! o baro
Miltiades bikindas o them.

DUJTO CICITORO
Oh, xoxaves, xoxaves!
Ashunen, ke bunujipe resel tumen
Lazhaveski.

ANGLUNO ANDAJ BUT MANUSHA
Tele, kothar, bi mosko!
(Mashkar le but zhene pizden les.)

ANGLUNO CICITORO
Tyo ternyipej ande lesko vast si,
E Lemnoses, andre zhanglas te ingrel,
Akanak tordyol ka Pharos. Potyindoj.

O TRITO ANDAJ BUT MANUSHA
Merimo leske.

ANGLUNO CITOJENO
Ichi, cipin,
Vaj, zhantar kathar muro vano.
(Le postyimaske agor si, le Devlikane nachiletar.)

EVA (opre vazdelpe)
So bungal avral? dikhas, muro shav.

KIMON
Jekhe purlitoros dosharen, dale.

EVA (pe ciborumosko gradicho ushtyavel)
Muro jilo sakana kikidyol
Te dikho le buten, ke dosh shon.
Te perla axtom andej chik, atunch
Prassasa loshal o chorro,
Sar pesko marhipe te chacharlas.

O DUJTO ANDAJ MANUSHA
Raja, taxome som, taj te cipij
Kamos.

DUJTO CITOJENO
Kathe si, makh tyo kirlo.

O DUJTO ANDAJ MANUSHA
Apol so te phenav?

DUJTO CITOJENO
Phen merimo pe lesko shero.

ANDAJ MANUSHA
Merimo! Merimo! –

EVA
Ta pa kaste si vorba?

DUJTO CICITORO (karing lest ushtyades)
Pa kaste shaj avel, sar maj bare
Shereskire, sar amalen, na faj len.

EVA
Pa Miltiades? – Oh, bare Devlale!
Haj vi tu, phure Krispos, kas slugipestar
Muntundastu mro rom, marimo cipis?

KRISPOS
Mukh mange romnye, mashkar le duj
Numa jekh shaj trajil. Mure trine
Shavorencajlo, kon kado alope shol.

EVA
Juj, tuke,
Kana tyo trajo, tele marhiltut!
Apol jertoj tuke, te bokhajves.
Dapol tu, Thersistes? thaj tume sa,
Kon ando mishtyipe soven hodines,
Ke kathar tumaro vudar, le dushmen
Muro rom marel. – Oh, bi blagome! –

THERSITES
Ah, zhuvlye! ta kerkes perelpe,
Ba so te keras, manushengi vojaj:
Kon opre shol pesko barvalimo,
Tordyindos le xojarde spumenca!

ANGLUNO CICITORO
Ta avri phenas le manushengi kris.
(Lucifer sar ketana, daramne mosa, nashindos avel.)

LUCIFER
Paguba phenav! E dushni ka vudaraj!

ANGLUNO CICITORO
Kodo nashtig, amaro shero
Naj angla lende?

LUCIFER
Ta voj si o dushno.
Zhanglas ke so kiraven leske,
Opre ushtyilas ande lesko jilo
E xovlyi, taj zhi vorbin, resel.

DUJTO CICITORO
Sogodi tume kerde, purlitora.

ANDA MANUSHA
Malavas len tele. – Te trajil o shero! –
Juj, amenge, nashas, kon karing zhanel. –
Sogodeske gataj. –

ANGLUNO CICITORO
Na bandyaren shero
Anglales ka vudar!

EVA
Devlale!
E krisi dukhalas, anda sost mange
Xasajlan more, oh, ba maj kerkoj,
Kaj chachardan kodo-ba muro san. –

O ANGLUNO ANDAJ MANUSHA
Astaren leska romnya; e foros
Te avla bida, kusa shavora merel.

EVA
Meros anda tute, muro rom, jilesa,
Numa armaj tena astarel shavoren. –

KIMON
Man na darav, dale, av, av manca,
Feroj o suncipe kathar o azbape.

(Nashentar anglaj e grupura andre ando ciborumo, duj zhuvja luludyalo vering mukel tele le butipenge, save sigo palpale ushtyaven. Avral phurdine ashundyon, le manusha vatyindes karingodi nashen. – Le duj zhuvja, shutepe.)

LUCIFER (assandos peske vasta morel)
Shukar pheras sas. So moll la godya
Kothe te assal, kaj jile pharadyon.
(karing e khangeri boldines)
Numa kado sa ternyipe, o sa
Shukarimomasko dikhimo tena
Azbalas man, shil si ando streno,
Savo vi le nanges lazhavarel,
O bezex oprevazdel, o agor
Vazdarel peske ruzhenca
Jekhimasko chumidasa. –
Sostar asholtar muri luma,
O ruto trupo, e dar,
Sar daravel o dikhimo,
Savo ando maripe xasardoj
Ba dikhasa, ke o meripesko
Dar, avel amende napabuteste,
Manushes pale opre ushtyavela
Rucimasko shajin khelimo, dore
Na avla atunch kathe agorunipe.
(Mashkar le manusha zhal.)

(O Adam sar Miltiades, angla shovengale grupura, anen les ratvales. Angla leste e manusha rudyin, taj vi e cicitora.)

ANDAJ MANUSHA
Te trajil o shero. Rudyin manusha.

ADAM
So bezex si tumen, sostar rudyin?
Kathar slabo, so mangel zuralo? –
Ta mri romnyi na avel, chi o shavo;
Dore chi reslas len azbajimo! –

EVA
Ah, Miltiades, soste aves, kana chi
Tyi zhuvlyi, na loshal tuke, – shava,
Tyi dej pereltar, inkerla opre, ah,
Chi lasho anav, na mukel tyo dad! –

ADAM
Soj kado? na zhanav. Le manusha
Rudyin, romnyi armaj del, ratvajvav, anda them. –

EVA
Majfeder ratvajvel o them, taj jilo.
Vaj sostar avilan, sar ketanengo shero. –

ADAM
Muro baro prajso chi moll katyi?
Avilom, ke bares ratvarav, taj chi
Mukel muro barimo, maj dur te
Ashav. Avilom, te shav ande mure
Bishaldengo vast, taj nepetongo
Vast e zor, phenav lenge sogodi.
Eta, mukav tumen, vityaza amal,
Abakanak shaj hodinintume.
Taj akanak xanro astarav, Devluni
Zhuvlye, suncimasa shav ka altari.
(Opre ingravelpes po cimborumosko gradichi. Leske ketani zhantar.)

EVA (ande peske romeski kor perel)
Ah, Miltiades, kaj si maj baxtali
Zhuvlyi, sar tyiri, vojniko mursha!
Dikh, tyo shav, sar cirdel pe tute
Sosko baroj, taj shukar silo!

ADAM
Tume skumpona!

KIMON
Mishto zhanos me, so muro dad kerel,
Kodo mishto kerel. –

EVA
Ah, na lazhavisar man,
Kado trubulas te zhanel e romnyi.

ADAM
Shava! Tye dadesko xanro sikav tu.

KIMON (o xanro opre kecimes)
Feron, Devlyikani zhuvlyi, kaj xanro,
Tute avav palalest inke jekhvar.

EVA
Kaj le duj postya e dej, muk te
Rispil e temija. Pallas dikh tele.
(Temija postyil.)

ANGLUNO CICITORO (pe alavalo skamin)
Nas man chachimo ke purlitoroj?
Ke o Darius kindas les? numa kerelpe
Chi dorol maj dur te marelpe.

ANDAJ MANUSHA
Merimo peleste.

ADAM
So bungal avral?

EVA
Ah, Miltiades, ruto vorbaj kodo:
Purlake phenen tut le manusha.

ADAM
Assamoj e chingar; me som purla,
Kon kaj Marathon sakones mardom?

EVA
Oh, ke kadej.
Vurlito lumaj, so tu kathe dikhes.

ANGLUNO CICITORO
So tordyon, astaren les aba?
(Le but manusha zhan angla khangerako cimboruno, mashkar lendej o Lucifer.)

EVA
Miltiades!
Pe kaj sunto than mishto san, na mishkin.-
Sostar phendan te zhantar le ketani?
Kadi bezexaji rokovina
Sostar nichi phabardanla opre?
Numa vering trubul kadalenge
Ke sandar maj raj san, thaj mudaren tut,
Ferik tena peren kaj tyire punre. –

ANGLUNO CICITORO
Ashunen, jek purlitoroski romnyi
Sar vorbil? –

EVA
Kris si kodo,
Te feroj e romnyi e romes, vi
Atunch, te si doshalo, haj inke
Kasavo uzho, sar mro rom!

ANGLUNO CICITORO
Sostar muken le manusha, kade
Tele te dikhenle.

ANGLUNO ANDAJ MANUSHA
Haj te phenel chachimo.

ANGLUNO CITOJENO
Kon lenca inkrel, doshakoj, cipin,
Kirpale duhora, ke meren bokhatar.

ANDAJ MANUSHA
Merimo pe leste. –

ADAM
Sharav le shaves.
Tena dikhel muro rat, zhatar, zhuvlye,
Pa kaj kolyin. O strafin na te reseltut.
Numa me te merav. – Vaj, soste trajil,
Sar te dikhav, soskij slobodija,
Anda soste ek trajo shutom opre.

ANGLUNO CICITORO
So furcintume inke.

ANDAJ MANUSHA
Merimo pe lest!

ADAM
Kaj bi tromake nepeton na dav armaj,
Kodo naj doshalo, von kasavej,
Ke o per slugenge somnarel.
Taj o slugipe, ratvale trabasa
Te hunavel, unyi zorake partos.
Numa korkori me somas dilo,
Pattyajlom, ke trubujle slobodija.

LUCIFER
(rigate) Tuke phendan, mulikani pojeza,
Haj palatute patyivale trabi. –

ADAM
Ingren man tele. Ande khancheste lav
Kado suncimo.
(Tele ingravelpe paj gradicho, la Eva koles ande peske slugonge kuja shutes.)
Ake – gata som. –

DUJTO CICITORO
Feron tut, naj inke xasardo khanchi.

ADAM
Dukhalas man zurales o shinipe,
Te dos vorba andama.

DUJTO CICITORO
Kerles, ke kado nepeto
Majintig ando praho changarlas.

ADAM
Ah, ta anda kado si sajekh,
Pesko lashav na jertil nepeto.

LUCIFER
Avri trazosardan aba?

ADAM
Oh, zurales.

LUCIFER
Perdal dikhlan le dile butipeske,
Maj baro raj sanas, sar von tuke?

ADAM
Shajke, ba sol e duj bezexalej;
Tela kaver anav o agor jek si.
Phuty si kadalesa te maravman,
China kero. – Apol anda sost, soste
Te dorojas maj uche kolyinesa,
Sar kaver. Te trajil peske, taj te
Rodel zang, sosa pherel skruto trajo,
Taj te phirkerel mates, karing o Hades. –
Inger man pe nyevo drom, Lucifer
Sikav, taj assandos dikho kaver
Zor, kaver mila, numa zang doroja.
Tu pale, zhuvlye, kon – mure jileske –
Jokhvar drakha vrazhisardan,
Ando kishaj, ke te barares anda shav
Sar patyivali dej Citojenos:
Dilyi san, mishto kerel e shej,
Kon avri makhles, ando kher, lubnyol,
Molatar opre tatyol, chumid vushtenca.
Losha, gilyabe, de taga, e zor. –
Pe ratvali phal akanak, anda bezex.
Na anda kodo ke khancheski somas,
Ke baro buzho duhosardas man.
(Tela kadi vrama ek buchuma ande angla gradicho, pashaleste o Lucifer toveresa tordyol. O Adam tele bandyarel o shero.)

ANGLUNO CICITORO
Murdaren les. Te trajil o them!

LUCIFER (lokhes phenel)
Shukar agor, na? – Soj, raja vityazo,
Chi grozoj tut ek cera akanak
E ruto moski, merimaski balval? –

EVA
Ah, Pallas! na ashundan muro rudyipe. –

(Andaj khangeri e merimasko buzho, sar uzho jakhengo terno, tele boldina memejasa taj khude luludyenca kaj o Adam ushtyavel.)

ADAM
Pallas ashundas man. – O Del tusa,
Hodina das ande muro jilo, Lucija.

LUCIFER
Armaj petu, sunengi luma,
Pale rumundan, jshukar minuto. –

EVA
Armaj petu, shudro duhosko nepeto,
O baxtalipe rutoske hatyardan,
Taj e terni luludyi sigo ando
Praho pelas. Ta tuke naj gugli
E slobodija, sar dukh sas mange. –

(Folytatjuk)

Nagy Gusztáv fordítása