Le Manusheski Tragedija – Sharto rang

(Ando Edyipto. Angal puterdo ciborumo. O Adam sar Farao, ternes, po sakamin beshel. O Lucifer sar ministeri; lestar maj dur, raj manusha. Palal slugi, o piramisho keren, chugnyasa len sama pe lende ketani. Uzho dyes.)

LUCIFER
Raja bare! pishtyasa pushentut
Tye nepetura, kon vi pengo rat
Mukenas anda tute, soj kodo, so
E Faraos, chi mukel te hodinij?
Sostar mukes tutar e dyeseski zang,
La ratyake gugle sune,
Haj chi des perdal tyo gindo,
Le slugenge, kaske perelpe,
Ke vikade pe bulhi luma, sa
Luvudyija, rajimo tyirojlo
Haj e zang, so manush inkrel. –
Shele forongo raj san,
Tuke putrel sung e luludyi,
Taj guglo fruto tuke bararel.
Miji zhuvjango kolyin tuke ashtyil:
Shukar shuvji, khine jakhenca,
Shukar, sar khelimaski keshaji,
E kali shej, lole vushtenca,
Jagale jakhenca, kamipesa –
Sa tyirej. Lengo trajo tyiroj,
Sa hatyaren kaj pengi butyi,
Kanas unyi minuto lengedesas.

ADAM
Pe sogodeste naj e jakhan bokh.
Avel, sar silasko, na marav man
Anda leste, na mange shaj najisij.
Ba kadale kheresa, so me kerav,
Kade inkrav ke arakhav o drom,
Savo kaj o barimo ingrel man.
Kado shukarimo e luma chudil,
Haj milli bersha ingrel muro anav.
Naj balval, naj xasar so mujal deles,
Maj zuraloj o manush, sar od Del.

LUCIFER
Oh, Farao, inke baxtalo san
Ando dikhimo? shuv, tyo vast po jilo.

ADAM
Me na. Shuvshipe hatyarav, shuvshipe.
Sa jekh si, ke na bax dorosardom,
Lasharimo numa, so vi puterdyilas.
O butipe, tena shajil, muri pishty,
Ke te sunuj man, chi kamlama majbut.

LUCIFER
Haj te dikhesa tut, jokhar perdal,
Ke Luvudyija minuto khel si?

ADAM
Kodo nashtig avel.

LUCIFER
Haj inke?

ADAM
Zhos te merav,
Armaja dos palama, la luma.

LUCIFER
Chi meresa, zhi jokhar chi dikhesa,
Taj Inke tromasa te keres.

(Mashkar le butyara slugi, le ketani, jekhes kade maren, ke vatyindes andere nashel ando ciborumo, taj angla skamin kethane perel.)

O SLUGA
Raja, zhutin!

(Mashkar le butyara e Eva, le slugaski romnyi, avri shinelpe, taj dukhade vatyimasa pe pesko rom perel.)

EVA
Iva manges kodales.
Kon amari mila na ulavel,
Chi hatyarel! Na, la bidako alav,
Taj o skamin uchoj. Ta sostar
Na akhares man, kon truposa
Sharavel sa o malav.

ADAM (Zhal kaj le ketani, kon kamen te ingren soledujen.)
Muken kothe. Zhantar.
(Le ketani zhantar.)
Ta soski bi pinzhardi hatyar si,
Ando jilo, ko si kadi zhuvlyi,
Che shukar si, haj tele phandel e
Bare Faraos, zhi kaj o praho? – (Ushtyel.)
LUCIFER
Kadi jek si mashkar le but, kasa,
Prassavel tut tyiro raj, ande,
Tyi godyi anel, tyo kermalo trajo,
Kana ande tyi pattyav, sar paparush
Shinestu. Dikhes, kaj sano thav che
Zuraloj, avri del andaj naja,
Haj anda kado nashtig shingrav les.

ADAM (tele avel pa gradicho)
Kodo na ker.
Sosko azbadinoj, kasavo lashoj.

LUCIFER
Bi patyiv si kathar ek platniko
Taj krajestar telalate te gucil.

ADAM
So te kerav?

LUCIFER (prassamnes)
Naj kaver palal, sar o zhanimo
Te del taga e garade thaveske:
Taj te assal, e zor, e materija.

ADAM
Me na zhanav te asav, te tugudij.

EVA
Ah, skunpona, tyiro rat pittyal,
Tordyaravles; dukhal, chaches zurales?

O SLUGA
Numa o trajo dukhal, aba na but.

EVA
Na phen, soste trajindan zhi akanak,
Akanak meres, kana, maladyilam.

O SLUGA
Sostar trajil sluga? – barr phiravel
Zuralenge, taj del shavoren ando
Shtrango, merel. – But milli anda jekh.

ADAM
Ah, Lucifer, zuralij kadi vorba!

LUCIFER
Mulikano dilimoj lestar.

ADAM
So vorbijas?

LUCIFER
Bare Farao, so azbaltu?
Dapol, shaj phenav ke bari butyij
Jekhe slugasa maj ceraj pej phuv.

EVA
Tuke kanchij, mange jekh lumaj,
Ahaj, kon kamela man? –

O SLUGA
Me majbut nichi. – Bister man zhuvlye.
(Merel.)

ADAM
Maj me, kamotu, zhantar le mulesa.
(Le mules opre ingren.)
Opre, zhuvlye, kaj o skamin si tyo than:
Ando shukarimo kasavi san,
Sar la zorake me – trubuj te
Arakhas jekhavres, karingodi.

EVA
Ah, bare Farao,
Zhanav, tyo vladoj, ke mulas sluga,
China chi cirdav man, numa dema
Cini vrama, palakodo vladisar.

ADAM
Na phen majbut kadi vorba. O, ta
Muro them, chi zhal maj dur pa vladimo?

EVA
Dostaj, kana chi dukhal akanak,
Tyiro vladipe – Oh, na sunun
Ando angluno minut mure asva –
Shukar muloj, o, mro Del, che shukari!
(Peleste perel.)

ADAM
Shukar si taj muloj; lazhavoj kado:
Amenge prassav si hodina,
Ta shajke, sunujimasko assapej.

LUCIFER
Nashli slugaj, kon tusa vorba shinel,
Phenel: Maj zurali sim, tye sastrendar.

ADAM
Le mules pacha, zhuvindes patyiv
Koko tyi asvin chi hatyarel, me
Pale pishtyij bi tyo assape.
(E mules avri ingren, o Adam la Eva kaj o skamin ingrel.)
Pe muri rig, zhuvlye!
Aj, che gugloj pe tyo kolyin te hodinij.
(Dukhako vatyipe mashkar le butyara; Eva grozojpe.)
So reslastut, muri kamadyi?

EVA
Ahaj, ta chi ashunes
Le manushengi dukh?

ADAM
Anglunes lom sama.
Naj shukar lavuta, chaches, na ashun,
Chumide man, taj bister e luma.
Tu pale mucisar o vatyipe.

LUCIFER
Na zhanav, kodi nepetongi grizhaj,
Pe lende ashilas sar e butyi.
(Pale vatyipej, e Eva opre cipil, o Adam opre vazdelpes.)

ADAM
Zhuvlye, tu milaki san, taj na zhanav,
Sar te zhutil pe tute. Pa tyo jilo
E dukh, sar strafin, ando shero del,
Kade hatyarav, e luma zhut mangel.

EVA
O, Farao, phager man, ba jertosar,
Tena mukel tut, le manushengi
Dukh, te hodinistu, dikhes, tyiri
Sluga sim, muro trajo tut vojil,
Bristav sogodi, so manca pelaspe:
Chorimo, barimo, suno, mules,
Te vojima tuke, taj sar e jag
Tavel mure vusht, ba, le manusha,
Le but zhene, marde dumesa phiren:
Sar dukhade trupos, sane kokala,
Me, me, kadal manushengi shindi shej,
Anda jilo hatyarav kadi mila.

ADAM
Taj me tusa. – Millji ande jekh –
Phendas vi o mulo. –

EVA
O, bare Farao!
Vurito lil, haj me sim e doshali,
Nashav man, vaj sityarma, sar trubuj
Kashuki te avav.

ADAM
Maj lasho majstori san tu,
Ke sityardan man, dukh te ashunav. –
Tena ashunav majbut. – Taven
Sloboda, le slugi manusha, ke
So moll, e luvudyija, kana jekh
Manushes resel, haj meren millji,
Ande kast, voj o manush, phurdel kodo;
Hatyarav but milli kino, jekhar zang.

LUCIFER
Aj, Farao, loshas, taj o butipe,
O agor, pe kodo lastut, pestar,
Pe lashimasko assav cirdela,
Ke anda kadi kerdyilas, aba
Adyes muntunles opre: so tu shudes,
Voj na chajoles, haj neve rajes
Rodel peske, vaj gindil ke shaj beshes
Pe leski kor, te chi trubuj les raj?
Te beshla ando kolyin troma?

ADAM
Ta sostar vatyil, sar te dukhalas les
O slugipe?

LUCIFER
Dukhal, ba na zhanel, so.
Ke sako manush po rajimo dorol,
Kadoj e hatyar, na o phralipe,
So kaj o slobodijako flakko
Tradel e bare butipes – apol
E zhang, chi ushtyel ande leste,
Feri o shajipe azbal les, anda
Nyevipe, haj so tagaj dulmutanes;
Ande kodo gindil ke trupujape
Leske gindime, baxtale sune.
Dapol milno samudroj e manusha;
Chi soski raza na zhal perdal pale
Tunyaraj kodol, numa o pleme
Abjol, so opre shudel, shaj, ke tu san.

ADAM
Sostar ichi me?

LUCIFER
Vaj kaver, tusa nyamo,
Ande kas, zhandyol e nepetongi
Cigna, haj kon andej slobodija
Vityazij, ke pe tyo than furcilpe.
Zhi o butipe na lela khanchi,
Anav paruvel, o raj ashol.

ADAM
Ta bi agoresko krujalipej
Tyo gichipe, anda sost, chi muntuj man.

LUCIFER
Si muntuja. De kadale unye,
Anglune zhenen, vering haj angrustyi,
De kaver khelimo, taj phen: eta,
O butipe, opral shavtut, taj kade
Avna rajkane, taj patyan, taj tele
Dikhen e nepeton, haj kade, vi len shaj.

ADAM
Na zumav man, xoxamne truponca.
Muken le slugen! Taven, sa sloboda.
Phen avri lenge, apol sidyar,
Zhi chi bunuj, aba maj palal.

LUCIFER (rigate)
Zha numa pe tyo patyamno drom,
Patya, ke tu zhas, kana trajo cirdel.
(Avri zhal.)

ADAM
E butyi te tordyol bi agorestar
Te sityol anda lest, kon phagrel pes.
La zorake, kolimaske, pushipej.
(Avral bari losh, le butyara zhantar. Lucifer palpale avel.)
Losha sluga, ke o raj bandyilas
Anglatu. Na gindin, ke silasa.

EVA
Vojisartu, oh, muro skumpona,
Vi kade so moll e shudri lashar,
Sar shudro sap, mashkarame del.

ADAM
Baroj, ta baroj.

EVA
Mukh aba; dikhes, e dukh
Mucilas, amari voja na shinel,
So doros kaver, pe muro kolyin san?

ADAM
Ahaj, zhuvlye, che tang si tyo dikhipe.
Taj le phutyarde murshes kado faj –
Numa kolyipe, so e zor kamel.
Sar le feromaske dada, deja,
Maj tates astaren kovle shaveke vast.

EVA
Ahaj, farao, dore rucisaros
Tut, mure chalade vorbenca?
Sote kerav, kana, chi som maj godyar.

ADAM
Chi na doron, te aves, skumpona.
Si man zor, godyi, dosta,
Taj pala barimo, na tute bandyuv,
Chi pala zhanipe, kadala sa
Arakhav andej lila, majfeder.
Tu numa, vorbin, vorbin, te ashunav
Tyo glaso, te sharavel man andre.
Sa jek si, so phenes, oh, kon pushel,
Ke so gilyabel e cini chiriklyi,
Kana gugles ashunas lako glaso.
Tu numa luludyi av, kuch axtom,
Bimollaki, ba shukar, kade mollistu. (Kaj o Lucifer)
Taj inke jekh doro marel man opre,
Shajke dilo doroj – Oh, ta kerles –
Mukh te dikhav tromasa,
Ek minuto angle, pala unyi miji
Bersh, so avla mure anavesa?

LUCIFER
Zhi chumid keren,
Na hatyares e kovlyi balval,
So tyo sham resel, taj huraltar?
Sano praho ashol, ake huraltar,
Ande jekh bersh, ka praho, unyi najaj,
Ande shel bersh, kujatar zhi kaj najaj,
Pala miji bersh, tye piramishi
Hunavel, and kishaj praxoj tyo anav,
Ande tyi zangar, barro zhukel vatyil,
Pe kimpi, numa le slugi beshena.
(So o Lucifer phenel, vi shaj dikhen, sikadyol.)
Taj kadal na le chereske balvalaj,
Na la phuvako boldyimo kerel,
Numa slabo balval, kaj krujal pipij.

ÁDÁM
Zhungalo dikhipej.

LUCIFER (prassamnes)
Na dara, numa tyo buzho xasajvel
Tyo trupo ashol, sar mumija,
Le shavorenge andej shkola,
Rutone mosa, pasost tele thodyilas
O ramope, sluga sas, vaj vladijas.
(Ande ek mumija pruntyavel, savo angla skamin dichol, taj lokes tele perel paj gradichura.)

ADAM (opre xuklas)
Rokovinako dikhimo, zhatar,
Phutyardo, baro dorojimoj –
Ande muro kan del: millji anda jek.
Kadale milljenge trubuj zor te dav.
Ando slobodo them-kaver kaj nashtig.
Te xasajvel jek, kana trajin but,
Savo anda cerra, jek baro kerel.

EVA
Taj mukesa vi man, tyira kamada? –

ADAM
Mukav vi tut, o skamin, sogodi.
Ingerma, ingerma, karing nyevipe,
Lucifer, ichi but vrama xasardom
Pe kaj xoxav drom. (Zhal, xanro cirdel.)

EVA
Ro kraj! phagerde patyasa
Te resesa, tyo jilo kathe feromej.

ADAM
Ova, Ova; shajil, ke vi tut
Ando uzho trupo arakhotu.
tunch aba na vladostar angajes,
Ba kade, sar jekhesko-andej zang. (Zhal.)

LUCIFER
Na prastav, ke sigo andre moles tut,
Majintig, res, sar te patyas,
Maj rovesa, te dikhesa so reslan,
Me pale asso. – Zhastar, ichi, angle.

Nagy Gusztáv fordítása